बागमति प्रदेश सभासद् समिता खड्गी श्रेष्ठले हरेक जातजातिलाई लिएर बौद्धिक स्तरमा अध्ययन र अभिलेखीकरण गर्नुपर्नेमा जोड दिएकी छन् ।

नेपाल राष्ट्रिय खड्गी समाज काठमाडौं समितिबाट काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा सभासद् खड्गी श्रेष्ठले खड्गी समुदायको अध्ययन अनुसन्धान शुरु गर्न खड्गी समाजलाई आग्रह गरिन् ।

‘हरेक जातजातिको आफ्नै संस्कृति, परम्परा हुन्छ र यिनै संस्कृतिको कारण विश्व सामु नेपालको शिर ठाडो बनाएको छ । अब यहाँका विविध जातजातिको अध्ययन अनुसन्धान बौद्धिक स्तरबाट हुनुपर्छ र यसको लागि म सक्दो सहयोग गर्नेछु’ श्रेष्ठले प्रतिवद्धता जनाइन् ।

राष्ट्रिय खड्गी समाज काठमाडौं समितिले गत जेठ १ गतेबाट सुरु गरेको एक हप्ते नेपालभाषाबाट उद्घोषण तालीमको गत जेठ ७ गते आइतबार एक कार्यक्रमका बीच औपचारिक समापन गरिएको थियो ।

कार्यक्रममा राष्ट्रिय भूमि आयोग काठमाडौं समितिका अध्यक्ष श्यामकृष्ण प्रजापतिले राज्यबाट भूमिहीनलाई भूमिपति बनाउन एक पटकको लागि दिएको सुविधाको सदुपयोग गर्न सम्पूर्ण भूमिहीन दलित, सुकुम्वासी र अव्यवस्थित बसोबासीलाई आग्रह गरे ।

तालिमका प्रशिक्षक साथमा संचारकर्मी बिराजकाजी राजोपाध्यायले लामो समयसम्म राज्य एक भाषा नीतिमा संचालन भइदिँदा मातृभाषी समुदायले पनि आफ्नै मातृभाषा सिक्नुपर्ने अवस्था आएकोमा दुःख पोख्दै अब संघीय गणतन्त्रमा यो अवस्थाको अन्त्य गर्न तीन तहको राज्यले सकारात्मक भूमिका खेल्न आग्रह गरे ।

खड्गी समाजको केन्द्रीय अध्यक्ष नन्द किशोर शाहीले अनुशासनको संस्कार विकास गर्दै सभ्य समाजको निर्माण गर्नुपर्नेमा जोड दिए ।

त्यस्तै समाज, काठमाडौं समितिका अध्यक्ष सुबास शाही, उपाध्यक्ष पुष्पराज शाही र सचिव प्रतिक खड्गीले भाषा, कला, संस्कृतिको संरक्षण, सम्वर्ध्दनका लागि समाज निरन्तर सक्रिय रहँदै आएकोमा जोड दिँदै भाषाको संरक्षण र सीप विकासको उद्देश्यसहित तालिमको आयोजना गरिएको बताए ।

कार्यक्रममा बागमति प्रदेश सभासद् खड्गी श्रेष्ठले प्रशिक्षार्थीहरुलाई प्रमाण पत्र र प्रशिक्षक राजोपाध्यायलाई कदर पत्र प्रदान गरेकी थिइन् ।

तालिममा २५ जना प्रशिक्षार्थीहरुको सहभागीता रहेको थियो ।

तालिमको समापन कार्यक्रममा समाजको केन्द्रीय तथा जिल्ला समितिका पदाधिकारी, सदस्यहरुको साथै स्थानीय विभिन्न संघसंस्थाका प्रतिनिधिहरुको समेत उपस्थिती रहेको थियो ।

नेपाल सरकार अन्तर्गतको विज्ञापन बोर्डले लोककल्याणकारी विज्ञापन सम्बन्धि गरेको पछिल्लो निर्णयप्रति देशभरका नेवार पत्रकारहरुको राष्ट्रिय संगठन नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूको ध्यानाकर्षण भएको छ ।

सञ्चार माध्यमलाई प्रदान गर्दै आएको लोककल्याणकारी विज्ञापन वापतको रकम नपुग भएको कारण देखाउँदै जेठ १५ गतेसम्म प्रकाशित लोककल्याणकारी विज्ञापनको मात्र भुक्तानी दिने व्यहोरा उल्लेख गरी २०८०।०१।३१ गते प्रकाशित सूचनाप्रति पत्रकार राष्ट्रिय दबूको गम्भिर ध्यानाकर्षण भएको हो ।

छापा सञ्चार माध्यमलाई निरन्तर रूपमा दिँदै आएको लोककल्याणकारी विज्ञापन प्रणालीलाई समयानुकूल थप परिमार्जन र व्यवस्थित गर्दै जानुपर्नेमा सूचना प्रकाशन गरेर सञ्चार र सञ्चारकर्मीहरुको अहित हुने खालको बोर्डले निर्णय गरेको छ । कोरोना संक्रमण तथा त्यसपश्चात् उत्पन्न भएको देशको आर्थिक अवस्थाको कारणले नेपाली भाषा तथा मातृभाषामा प्रकाशित हुँदै आएका पत्रपत्रिकाहरु आर्थिक रुपमा थलिएका छन् ।

त्यसमाथि विभिन्न बहानामा विज्ञापन बोर्डले लोककल्याणकारी विज्ञापन प्रकाशन वापतको रकम नदिने निर्णयले साना लगानी तथा स्वरोजगारमूलक छापा सञ्चार माध्यमहरू थप धरासायी हुने पत्रकार राष्ट्रिय दबूको ठहर छ । 

लोककल्याणकारी विज्ञापनका सम्बन्धमा बोर्डले जारी गरेको उल्लेखित सूचना आपत्तिजनक र छापा सञ्चार माध्यमको हितविपरित छ । त्यसैले छापा सञ्चार माध्यमको हितविपरितका यस्ता निर्णय तत्काल फिर्ता लिएर लोककल्याणकारी विज्ञापनलाई निरन्तरता दिन सम्बन्धित निकायको ध्यानाकर्षण भएको छ ।

नेपाली राजनीतिमा शुद्धिकरण आवश्यक रहेकोमा नागरिक अगुवा डा. महेश मान श्रेष्ठले जोड दिएका छन् ।

नेवाः ग्वहालि पुचः काठमाडौं महानगर १७ वडा कमिटीले आयोजना गरेको २० दिने क्षमता अभिवृद्धि प्रशिक्षणको समापन कार्यक्रममा बोल्दै उनले यस्तो बताएका हुन् ।

पछिल्लो समय चर्चामा रहेको भुटानी शरणार्थी प्रकरणले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमै बेइज्जत गराएको समेत उनले बताए ।

‘बिबिसी, सीएनएन लगायतका अन्तर्राष्ट्रिय संचार माध्यममा पछिल्लो समय नेपालमा व्याप्त भ्रष्टाचार सम्बन्धि समाचार प्रशारण भइरहेका छन् ।

यसले गर्दा नेपालको छवि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा बिग्रेको छ’ डा. श्रेष्ठको भनाइ हो । नागरिक अगुवा श्रेष्ठले देशभित्रको बहुल पहिचानलाई समेत स्वीकार गरेर अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिए ।

कार्यक्रममा बोल्दै काठमाडौं महानगरपालिकाका प्रवक्ता नविन मानन्धरले पछिल्लो समय नगरभित्र रैथानेहरुको भाषा, संस्कृति, संस्कारमा विलचन आएकोप्रति चिन्ता व्यक्त गर्दै सबै तह र तप्का मिलेर संरक्षण गर्नुपर्नेमा जोड दिए ।

बैसाख ६ गतेबाट सुरु भएको प्रशिक्षण कार्यक्रममा प्रशिक्षार्थीहरुलाई सिलसिला मिलाएर बोल्ने, उद्घोषण, नेतृत्व विकास, संस्थागत संरचना तथा लक्ष्य निर्धारण सम्बन्धिको तालिम दिइएको थियो ।

२० दिने प्रशिक्षण कार्यक्रममा संचारकर्मी केके मानन्धरले सहजीकरण गरेका थिए ।

१.समाजमा सयौं वर्षदेखि निरन्तरता कायम रहनु नै संस्कृति र सम्पदाको मूल्यको मुख्य आधार हुन् । रातो मच्छिन्द्रनाथसंग सम्बन्धित प्रथाजनित संस्था पानेजु, घःकू, बाराही वा यंग्वाल लगायतको सरोकारवालाले आफूखुशी परम्परा तोडमोड गर्दै लाने छुट दिने हो भने रातो मच्छिन्द्रनाथको रथ परम्परा कस्तो प्रभाव पार्ला ?

२.बुंङ्गद्यः अर्थात रातो मच्छिन्द्रनाथको नित्यपुजासंग तन्त्र साधना जोडिएको हुन्छ । यसको नित्यकर्मको लागि पानेजुहरूले विशेष नियम, आचरण पालना गर्नुपर्ने परम्परा छ । कीर्तिपुरमा स्थापना गरिएको प्रतिमूर्तिले पुजाआजा गर्न आवश्यक विशिष्ट परम्पराको सुनिश्चितता गर्दैन। 

३. बुङ्गद्यःसंग सम्बन्धित प्रथाजनित संस्था पानेजुहरू र राज्यको निकायको रूपमा गुठी संस्थान जोडिएको छ । तिनको स्वीकृति बेगर दुरूस्तै मूर्ति पुनःस्थापन गर्नु के उचित हुन्छ ? यस सन्दर्भमा पुरातत्व विभागको पछिल्लो निर्णय आत्मसात गर्नुपर्ने देखिन्छ ।

४. अहिले राखिएको प्रतिमूर्ति  श्रृजनाको दृष्टिले त्यसको कला र बनाउने प्रविधिलाई कदर गर्दै कीर्तिपुरको प्यंङ्ग था बाहेक कीर्तिपुर को कुनै अन्य स्थान वा संग्रहालय वा गुठी संस्थानको जिम्मा लगाईदिने ।

५.कीर्तिपुरको प्यङ्ग थाँमा रातो मच्छिन्द्रनाथको करूणामयको प्रतिनिधि जल पानेजुले शक्ति स्वरूपा (याकः मिसा)लाई फूल प्रसाद दिने जीवन्त संस्कृतिलाई पौभा चित्र, भित्ते चित्र वा अन्य कलात्मक माध्यमबाट अभिव्यक्ति गरी पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा प्रवर्द्धनका लागि दुई वटै नगरपालिका लाग्ने ।

६. सो परम्परासंग सम्बन्धित विभिन्न जनश्रुति, प्रचलित किवदन्तीको संग्रह गरी पर्यटकलाई लक्षित गरी र्कीर्तिपुर नगरपालिकाले पुस्तक प्रकाशन गर्ने लगायत उपाय अपनाउन सकिने ।

७. कीर्तिपुरको सुखी गछें समाजले  हरेक वर्ष भोटो जात्राको अघिल्लो साता करूणामयको प्रतिनिधिको रूपमा पानेजु आउँदा विशेष तरिकाले स्वागत गरी प्यंगः थांको महत्व र प्रचारप्रसार गर्न सकिने । 

३ (रातो मच्छिन्द्रनाथको प्रतिमूर्तिको विवाद बारे ३२ पानेजु, गुठी संस्थान ललितपुर, दुवै नगरका प्रमुख,कर्मचारी, सुखी गछें समाज, सांस्कृतिक अभियन्ता, पत्रकार लगायतको उपस्थितिमा २०७९ चैत्र १४ गते मंङ्गलबार भएको बैठकमा यही बुँदालाई केन्द्रीत गर्दै धारणा राखेको थिएँ।)

उपराष्ट्रपति रामसहायप्रसाद यादवले मुलुकको परिर्वतन, लोकतान्त्रिक संघर्षसंगै जनताले गर्ने हरेक आन्दोलनमा सञ्चार क्षेत्रको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको बताउँदै सञ्चार क्षेत्र पूर्ण समावेशी हुनुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ ।

नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूका प्रतिनिधिहरुसंग बुधबार लैनचौरसहित उपराष्ट्रपतिको कार्यालयमा भएको भेटघाटको क्रममा उहा“ले सो कुरामा जोड दिनुभएको हो ।

राष्ट्रपति यादवले सामाजिक न्याय, लोकतन्त्र र परिर्वतनको लागि सञ्चार जगतको भूमिकाको सराहना गर्दै सञ्चार क्षेत्र समावेशी भए त्यसले बढी भन्दा बढी जनताको आवाजलाई मुखरित गर्न सकिने धारणा राख्नुभयो।

नेपालको विविध भाषा, संस्कृति र संस्कार राष्ट्रिय एकताको भाव वृद्धि गर्ने महत्वपूर्ण माध्यम रहेको उल्लेख गर्दै यसको संरक्षणको लागि पत्रकारिता मार्फत योगदान दिनुपर्ने पनि उहाँको भनाई रहेको छ ।

उपराष्ट्रपति यादवले नेपाली सञ्चार क्षेत्रको समावेशी र मातृभाषाको पत्रकारिताको विकासको लागि उपयुक्र्त नीति अवलम्बन गर्न पनि आफूले ध्यानाकर्षण गराउने बताउनुभयो।

सो अवसरमा पत्रकार राष्ट्रिय दबूको तर्फबाट अध्यक्ष नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठले उपराष्ट्रपति यादव शुभकामना सहितको सम्मानपत्र प्रदान गर्नुभयो।त्यसैगरी वरिष्ठ उपाध्यक्ष सुनील महर्जनलेसमावेशी सञ्चारको सम्बन्धमा राज्यले गर्नुपर्ने नीति, कार्यक्रमबारे समेटिएको ध्यानाकर्षणपत्र उपराष्ट्रपति यादव समक्ष बुझाउनुभयो।

सो अवसरमा दबूका महासचिव कृष्णकाजी (के.के) मानन्धर, सचिव राजु नापित, सहसचिव सुनीता डंगोलले प्रेस स्वतन्त्रताको उच्चत्तम अभ्यासको लागि समावेशी र मातृभाषाको पत्रकारिताको विकास गर्नुपर्नेमा केन्द्रीत गर्दै आ आफ्नो धारणा राख्नुभयो।

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले नेवार जातिको अध्ययन तथा अनुसन्धानका लागि प्रतिष्ठान गठन गर्ने बताएका छन् । छैठौं विश्व नेवाः दिवसको अवसरमा वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेसन नेपाल च्याप्टरले आयोजना गरेको समारोहमा प्रधानमन्त्री दाहालले यस्तो भनेका हुन् ।

प्रधानमन्त्री दाहालले नेवार समूदायका लागि खोलिने सो प्रतिष्ठान सिंगो नेपालकै लागि हुने पनि स्पष्ट पारे ।

‘नेपालको सभ्यता, संस्कृति र इतिहास, भाषा, साहित्य र कलाको निम्ति नेवारहरुले गरेको अनवरत संघर्षप्रति मेरो उच्च सम्मान रहेको छ । त्यसकारण म एउटा कुनै अध्ययन प्रतिष्ठान बनाउने कुरामा तपाईहरुको अगाडि प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दछु’ प्रधानमन्त्री दाहालले भने ।

वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेसनले हरेक वर्ष मार्चको अन्तिम शनिवार विश्व नेवाः दिवस मनाउँदै आएको छ । यस क्रममा विश्वका विभिन्न कुनामा छरिएर रहेका नेवाःहरुले विभिन्न देशमा विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गर्ने गरेको छ ।

यस वर्ष गत मार्च २५ शनिबारका दिन दिवस मनाइएको हो । यसै क्रममा अर्गनाइजेसनको नेपाल च्याप्टरले काठमाडौंको वसन्तपुरमा समारोहको आयोजना गरेको थियो ।

सोही समारोहमा उपप्रधान तथा भौतिक पूर्वाधार तथा यातायातमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले नेपाली समाजलाई रुपान्तरण गर्न नेपालको भाषा, संस्कृतिमा विकास गर्नुपर्नेमा जोड दिए ।

त्यस्तै नेपाली कांग्रेसका नेता प्रकाशमान सिंहले नेपाललाई विश्वभर चिनाउन नेवाः सभ्यता र कलाले ठूलो योगदान दिइरहेको बताए ।

कार्यक्रममा विभिन्न क्षेत्रमा योगदान दिने नेवाः समुदायका व्यक्तित्वहरुलाई सम्मान गरिएको थियो ।

कार्यक्रममा नेपालभाषाको साथै नेपाली साहित्य क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान दिने जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठलाई सम्मान गरिएको थियो ।

त्यस्तै नेपालको पहिलो चलचित्र ‘आमा’ मा आमाको भूमिका निर्वाह गर्ने अभिनेत्री चैत्यदेवी सिंहलाई पनि सम्मान गरिएको थियो ।

त्यसैगरी चर्चित गायक प्रवेशमान सिंहलाई स्वर्गीय गायक रमेश ताम्राकारको नाममा स्थापित रमेश ताम्राकार संगीत पुरस्कारबाट पुरस्कृत गरिएको थियो । यस पुरस्कारको राशी १५ हजार रुपैयाँ रहेको छ ।

सोही कार्यक्रममा प्रा.डा. त्रिरत्न मानन्धर, पूर्वराजदूत केदारभक्त माथेमा, पर्यटन व्यवसायी कर्ण शाक्य, उद्योगपति रुपज्योति कंसाकारलगायतलाई पनि सम्मान गरिएको थियो ।

काठमाडौँ महानगरपालिकाकी कार्यवाहक प्रमुख (उपप्रमुख) सुनिता डंगोलको संयोजकत्वमा ‘काठमाडौँ उपत्यका उपप्रमुख सञ्जाल’ गठन भएको छ । आज बालाजु बाइसधाराको सभा कक्षमा बसेको उपप्रमुख/उपाध्यक्षहरुको पहिलो वैठकले सञ्जाल गठन गरेको हो । 

‘कानुनले उपप्रमुख÷उपाध्यक्षलाई दिएका अधिकारका बारेमा समान बुझाइ निर्माण गर्ने, कार्य प्रणालीमा एकरुपता ल्याउने, साझा सवालमा सहकार्य तथा समन्वय गर्ने, समस्या र चुनौतीलाई साझा संयन्त्रमार्फत समाधान गर्ने, असल अभ्यास र सिकाइ आदान प्रदान गर्ने उद्देश्यले सञ्जाल निर्माण गरिएको हो । सञ्जालले सामुहिक प्रयत्नमा क्षमता विकास र कानुनी तथा संस्थागत विकासको प्रबन्धमा सहकार्य गर्नेछ ।’ कार्यवाहक प्रमुख डंगोलले भन्नुभयो, ‘क्षेत्राधिकारमा भएका जिम्मेवारीमध्ये काठमाडौँ महानगरपालिकाले न्यायिक समिति राष्ट्रिय सम्मेलन आयोजना गर्दैछ । संयोजन र थालनी महानगरले गरेको हो तर यो सबै पालिकाको साझा कार्यक्रम हो । यो अवसरलाई स्थानीय विवाद निरुपणमा साझा बुझाइ विकास गर्ने थलोको रुपमा उपयोग गरौँ । यसको सिकाईलाई विकास र विस्तार गर्ने योजना बनाऔँ ।’

पालिकाहरुले उपप्रमुखको कार्य क्षेत्रसँग सम्बन्धित विषयमा क्षमता विकास गर्न, आपसी सीप र हित आदानप्रदान गर्न हरेक पालिकाले योजना र कार्यक्रम तर्जुमा गर्नु पर्नेमा उपप्रमुखहरुको जोड छ । उपप्रमुखलाई प्राप्त कानुनी जिम्मेवारी पूरा गर्न संस्थागत संरचना, कानुनी क्षमताको अभाव जस्ता समस्या छन् । काम गर्दा गर्दै कहीँ आफैँ मुद्दा मामिलामा पर्ने सम्भावना पनि छ । यस्ता साझा समस्यालाई साझा प्रयत्नबाट समाधान गर्न सञ्जालको ठूलो भूमिका हुन्छ । प्रमुख र समग्र नगरको विकासमा योगदान पुग्छ । उपप्रमुखहरुको भनाइ छ ।

बैठकमा वुढानिलकण्ठ नगरपालिकाकी उपप्रमुख अनिता लामा, टोखाका उपप्रमुख मुरारी तामाङ्, नागार्जुन नगरकी उपप्रमुख शुशिला अधिकारी, कागेश्वरी मनोहरा नगरकी उपप्रमुख शान्ता थापा, चन्द्रागिरी नगरकी उपप्रमुख बसन्ती श्रेष्ठ सहभागी हुनुभएको थियो । त्यस्तै गोकर्णेश्वरकी उपप्रमुख सान्नानी लामा, तारकेश्वरकी उपप्रमुख सिर्जना वुर्लाकोटी, मध्यपुर थिमीका उपप्रमुख विजयकृष्ण श्रेष्ठ, सूर्य बिनायककी उपप्रमुख सरिता तिम्सिना भट्टराई उपस्थित हुनुहुन्थ्यो । ललितपुरको महाङ्काल गाउँपालिकाबाट उपाध्यक्ष डोल्मा माया गोले आउनुभएको थियो ।

सञ्जालको बैठक हरेक महिना बस्ने निर्णय भएको छ । यसपछिको बैठक बैशाख १५ गते बुढानिलकण्ठ नगरपालिकाले आयोजना गर्नेछ । त्यस बैठकमा महानगरकी उपप्रमुखले अध्यक्षता बुढानिलण्ठ नगरपालिकालाई हस्तान्तरण गर्नुहुनेछ । त्यो बैठकले अर्को बैठकको मिति र स्थान तय गर्नेछ । यसरी तय भएको बैठक जुन पालिकाले आयोजना गर्ने हो, बैठकको अध्यक्षता पनि त्यही पालिकाका उपप्रमुख/उपाध्यक्षलाई हस्तान्तरण हुनेछ । हरेक वैठकमा उपप्रमुखको कार्य क्षेत्रसँग सम्बन्धित एउटा विषयमा बिज्ञको प्रस्तुतिकरण र छलफल गरिने योजना बनाइएको छ । जसअनुसार आगामी बैठकमा अनुगमन तथा सुपरीवेक्षण विषयमा विषय विज्ञबाट प्रस्तुति र त्यसपछि छलफल हुनेछ । 

आज जिल्ला अदालत काठमाडौँका मुख्य न्यायधीश राजुकुमार खतिवडाले स्थानीय विवाद निरुपणको अभ्यास, न्यायिक समिति र अदालतको सम्बन्ध विषयमा प्रस्तुतिकरण गर्नुभयो । 

स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ को दफा ४७ ले न्यायिक समितिलाई दिएका अधिकार सम्बन्धी विवादमा अदालतमा पनि उजुरी दर्ता हुने भएपछि दोहोरो परेको छ । यसमा कानुनी अन्यौलता छ । खतिवडाले भन्नुभयो, उजुरीलाई निर्णयमा पु¥याउने प्रक्रिया र निर्णय दुवै सही हुनुपर्छ । निर्णय मात्र सही भयो, निर्णयमा पुग्ने प्रक्रिया गलत भयो भने यस्तो निर्णय बदर हुन सक्छ । त्यसैले न्यायिक समितिले आफ्नो क्षेत्राधिकारका विषयमा स्पष्ट बुझाइ बनाउन आवश्यक छ । 

न्यायिक समितिलाई अदालतकै स्वरुप मानिएको छ । यसप्रति नागरिकलाई विश्वाश जगाउनु पर्ने धारणा राख्दै खतिवडाले अदालतमा जस्तै ढिला भयो भने जनताको विश्वाश प्राप्त गर्न नसकिने हुन सक्ने अवस्थाप्रति सचेत हुन आग्रह गर्नुभयो । 

उपप्रमुख÷उपाध्यक्षहरुको कानुनी दायित्व र सञ्जाल गठन सम्बन्धी प्रस्तुति गर्दै बैठकमा महानगरपालिकाका निर्देशक बसन्त आचार्यले न्याय सम्पादन, अनुगमन तथा सुपरीवेक्षण, गैरसरकारी संघ संस्था परिचालन तथा समन्वय, नीति, योजना, कार्यक्रम तथा बजेट तर्जुका विषयमा आपसी सम्बन्ध देखाउनुभएको थियो । राजस्व परामर्श समिति, नगर सभा र कार्यपालिकाबाट गठन गरिएका विषयगत समितिहरुका बिचमा समन्वय र सहजीकरण गर्ने जिम्मेवारी प्राप्त गर्नुभएका उपाध्यक्ष ÷ उपप्रमुखहरु बिचको सञ्जालले कार्य दक्षता र नेतृत्व विकासमा टेवा पुग्ने आचार्यको भनाइ छ।

गैरसंक्रामक रोग र जटिल चोट पटकको विश्वव्यापी बोझसँग लड्न विषयमा सम्मेलन हुँदै 

काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख बालेन्द्र शाह (बालेन) स्वस्थ्य सहर शिखर सम्मेलनमा भाग लिन बेलायत प्रस्थान गर्नुभएको छ । उहाँ चैत ५ गते स्वदेश फर्कनु हुनेछ । यस अवधिका लागि उपप्रमुख सुनिता डंगोललाई कार्यवाहक प्रमुखको जिम्मेवारी दिनुभएको छ । 

प्रस्थानका क्रममा त्रिभुवन विमानस्थलको विशिष्ट कक्षबाट उहाँलाई महानगरका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बसन्त अधिकारीले विदाई गर्नुभयो ।  मंगलबार विहान २ बजेको उडानबाट सम्मेलनमा जानु भएका प्रमुख शाहसँग स्वास्थ्य सल्लाहकार डा. जगदिश अग्रवाल, वडा २४ का अध्यक्ष बिनोद राजभण्डारी र स्वकीय सचिव भुपदेव शाह हुनुहुन्छ । 

विदाईका लागि वडा ११ का अध्यक्ष हीरालाल तण्डुकार, प्रशासन विभागका प्रमुख दिपक अधिकारी, प्रमुखको सचिवालय प्रमुख नुरनिधि न्यौपाने, अन्तरराष्ट्रिय सम्बन्ध सचिवालयका प्रमुख सुदर्शन भट्टराईसहित अधिकारीहरु विमानस्थल जानुभएको थियो । 

आजदेखि चैत २ गतेसम्म हेल्दी सिटीज समिट इन लण्डन शिखर सम्मेलन हुँदैछ । सम्मेलनमा भाग लिन मेयरसँगै, साझेदार सहरबाट प्राविधिक सत्रमा सामेल हुन निमन्त्रणा गरिएको थियो । 

ब्लुमबर्ग फिलान्थ्रोपिज र विश्व स्वास्थ्य संगठन आयोजक रहेको सम्मेलनको सह आयोजनामा लण्डनको मेयर हुनुहुन्छ । शिखर सम्मेलनले मेयर र सहरका प्राविधिक कर्मचारीहरूलाई गैरसंक्रामक (नसर्ने खालका रोग) र चोट पटकका कारण मानव स्वास्थ्यमा सिर्जना भएको विश्वव्यापी बोझसँग कसरी लड्ने भन्ने विषयमा छलफल हुनेछ । सम्मेलनबाट आएका निचोडले स्वस्थ्य सहर निर्माण गर्न अग्रणी रणनीति प्रदान गर्नेछ । 

विश्वमा सहरीकरण तीब्र गतिमा फैलिएको छ । अस्वस्थ्य सहरी आचरण र दुर्घटनाहरु बढ्दै जाँदा, सहरी केन्द्रहरूमा बस्ने मानिसहरु नसर्ने रोगका कारण मृत्युबरण गरिरहेका छन् । हृदय रोग, स्ट्रोक, क्यान्सर, मधुमेह, पुरानो श्वासप्रश्वासका रोगहरू मानव मृत्युको कारण बनेका छन् । विश्वव्यापी रूपमा हेर्दा सबै मृत्युमध्ये ८० प्रतिशत मृत्यु चोटका कारण भइरहेको छ । 

सहरहरूमा बसोबास गर्ने मानिसहरू नसर्ने रोगबाट आफूलाई बचाउन कमजोर हुँदै गएका छन् । यसबेला जीवन बचाउने र स्वस्थ सहर निर्माण गर्ने विषयमा साझा रणनीति चाहिएको छ । शिखर सम्मेलनले स्वस्थ्य र जीवन्त सहरहरू निर्माण गर्ने उत्कृष्ट अभ्यासमा छलफल गर्नेछ । 

सम्मेलनबाट मेयर र प्राविधिकको प्रतिनिधिमुलक सञ्जाल निर्माण हुनेछ । यसमार्फत नसर्ने खालका रोग र चोटपटक कम गर्ने रणनीति र उपायका क्षेत्रमा सहकार्य हुनेछ ।

काठमाडौँ महानगरबासीले पूर्वाधार निर्माणमा भन्दा उपलब्ध अवस्थाको व्यवस्थापकीय पक्ष सुधारमा जोड दिएका छन् । आज राष्ट्रिय सभा गृहमा सम्पन्न दोस्रो चौमासिकको सार्वजनिक सुनुवाई कार्यक्रममा सहभागीहरुले लिखित र मौखिकमार्फत यस्ता अपेक्षा गरेका हुन् ।

प्रश्नकर्ताले दिएका सुझाव तथा सोधिएका प्रश्नहरु, सडक पेटी, पैदल यात्रामैत्री सडक, पार्किङ् व्यवस्थापनबाट सहरी गतिशीलता, फोहोरको दिगो संकलन र व्यवस्थापन, विकास निर्माण र सुविधा वितरणमा काम गर्ने सरकारी कार्यालय बिच समन्वय लगायत विषयसँग सम्बन्धित छन् । यस्तै पूर्वाधार निर्माण गर्दा मौलिकता जोगाउँदै समावेशी र अपाङ्मैत्री संरचनामा ध्यान दिनुपर्ने लगायत बिषय छन् । खुल्ला मञ्च व्यवस्थापनको योजना के हो? सामुदायिक कुकुर व्यवस्थापन कसरी गर्दै हुनुहुन्छ? जस्ता चासो अभिव्यक्त भएका छन् ।

महामारी नियन्त्रणलगायत सहरी स्वास्थ्य प्रवर्धन, सामाजिक सुरक्षा, प्रकोप व्यवस्थापन, सेवा प्रवाह र कार्यालय सञ्चालन प्रणालीका विषयमा सेवाग्राहीको प्रश्न थियो । सार्वजनिक स्थलहरुमा नागरिकको सुरक्षा, सरल र पहुँचयुक्त सार्वजनिक यातायात, तार, होर्डिङ् बोर्ड र डिजिटल बोर्डको व्यवस्थापनमा सेवाग्राहीको चासो छ ।

नागरिकका प्रश्न सुनिसकेपछि सुनुवाई कार्यक्रमको अध्यक्षता गरिरहनुभएकी महानगरकी उपप्रमुख सुनिता डंगोलले, सेवाग्राहीसँगको दोहोरो संवादबाट सुशासन र सेवाको पारदर्शितामा टेवा पुग्ने आशा व्यक्त गर्नुभयो । ‘जनप्रतिनिधिको मुख्य दायित्व जनताको सेवा गर्नु हो । हामी यसप्रति प्रतिवद्ध छौँ ।’ उपप्रमुख डंगोलले नेपाल भाषाको पाठ््यपुस्तक अझै सरल बनाउनु पर्ने जिज्ञासाको उत्तरमा भन्नुभयो, ‘ती पाठ््यपुस्तकबाट भाषा पढाउनेभन्दा काठमाडौँको मौलिकतालाई आम नागरिकको जानकारीमा पु¥याउने लक्ष्य राखिएको बताउनुभयो ।’

सुनुवाईका प्रमुख उत्तर दिने अधिकारी एवं काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बसन्त अधिकारीले, सहरी विकास र सुविधा वितरणका लागि धेरै निकाय भएकोले महानगर एक्लैको प्रयासले सोचेको जस्तो उपलब्धी नदेखिने बताउनुभयो । ‘असरल्ल तार काट्ने र अनावश्यक झिकेर जोडिदिने गरिएको छ । होर्डिङ् बोर्ड हटाउने कामलाई तीब्र बनाइएको, सार्वजनिक यातायात प्रणाली र पार्किङ् सुविधालाई व्यवस्थापनलाई प्राथमिकतामा राखिएको छ ।’

हामी विश्वाश, विचार र विकासको रणनीतिमा काम गरिरहेका छौँ । प्रवक्ता ननिव मानन्धरले भन्नुभयो, ‘नागरिकको विश्वाश जितेका छौँ । कार्य काल सुरु भएको १ बर्ष हुन लागेको छ । अहिले नागरिकको विचार बुझ्ने काम गरिरहेका छौँ । यसरी प्राप्त विचारका आधारमा विकास गर्नेछौँ ।’

सहरी सुरक्षा, मौलिकताको प्रवर्धन र विकास निर्माण सँगै स्वास्थ्य शिक्षा र रोजगारीलाई प्राथमिकता दिइएको प्रवक्ता मानन्धरको भनाइ छ ।

महानगरको योजना योजना वैङ्क भएका कार्यक्रम, वडाले सम्पादन गर्ने काम, सेवा लिन जाँदा सेवाग्राहीप्रति गरिने व्यवहार प्रश्नकर्ता अनुभवका रुपमा सोधिएका थिए ।

सुनुवाई सुरु गर्नुअघि स्वतन्त्र अनुसन्धानकर्ता सुरेन्द्र महतोले नागरिक प्रतिवेदनपत्र र बहिर्गमन अभिमतको नतिजा प्रस्तुत गर्नु भएको थियो । महानगरका १५० जना सेवाग्राहीसँग सेवा सन्तुष्टि, सेवाको नियमितता, पूर्वाधार र सरसफाइ, पारदर्शितालगायत शीर्षकमा सोधिएका प्रश्न जवाफमा आधारित नतिजा आएको छ । सोधिएका प्रश्नमा नागरिकले दिएको उत्तरलाई नागरिक प्रतिवेदन पत्रका रुपमा प्रस्तुत गरिएको थियो । त्यसै गरी सेवा लिएर कार्यालयबाट बाहिर निस्कने सेवाग्राहीलाई सेवा कति सहजतापूर्वक प्राप्त भयो भनेर सोधिएको प्रश्नबाट प्राप्त भएको जवाफ समेटेर बहिर्गमन अभिमतको परिणाम तयार पारिएको थियो ।

यी प्रतिवेदनमा धेरै उत्तरकर्ताहरु तटस्थ देखिएका छन् ।

सेवा लिन जाँदा सूचना पर्याप्त प्राप्त गरेको, कम समयमा नै सेवा प्राप्त हुने गरेको, खोजेको कागज तुरुन्तै पाइने गरेको बहिर्गमन अभिमतले देखाएको परिणाम हो ।

काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बसन्त अधिकारीको संयोजकत्वमा उपत्यका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत फोरम गठन भएको छ । फागुन २६ गते बालाजु बाइसधारास्थित महानगरको सभा कक्षमा सम्पन्न उपत्यकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतहरुको बैठकले फोरम गठन गरेको हो । यसको सदस्यमा उपत्यकाका सबै नगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत रहनु हुनेछ ।

अन्तरपालिका सम्बन्ध, साझा कार्यक्रम, सहयोग र समन्वय सिकाइ, भोगाइ र अनुभव आदान प्रदान गर्ने फोरम गठनको मुख्य उद्द्श्य हो । फोरममा सार्वजनिक महत्वका विषयमा समान धारणा निर्माण गर्ने, जनप्रतिनिधिबाट तर्जुमा भएका नीतिगत निर्णयमा समान बुझाइ बनाएर उपत्यका एकीकृत विकासमा काम गर्ने विषयमा छलफल हुनेछ ।

बैठकमा प्रशासकीय अधिकृत अधिकारीले महानगरपालिकाका सफल अभ्यासका विषयमा प्रस्तुति गर्नुभएको थियोे ।

एकीकृत विद्युतीय सेवा सञ्चालनमा ल्याइएको, खरिद मूल्याङ्कन अधिकार विभाग र वडालाई दिइएको, आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली विकास गरिएको, वडाहरुको कार्य सम्पादन अनुगमन सूचक तयार पारिएको जस्ता कामलाई सिकाइका रुपमा अन्य पालिकाहरुमा विस्तार गर्न सकिने उहाँको भनाइ छ  । सामुदायिक विद्यालयहरुको सुधारका लागि प्रोफाइल तयार पारिएको, सहरी स्वास्थ्य क्लिनिकलाई स्तरोन्नति गरेर स्वास्थ्य प्रवर्धन केन्द्रका रुपमा रुपान्तरण प्रक्रिया थालिएको उहाँको भनाइ छ । विशेषज्ञ स्वास्थ्य सेवासहितका यी केन्द्र सञ्चालनमा  सार्वजनिक सामाजिक उत्तरदायित्वको ढाँचा अबलम्बन गरिने उहाँले बताउनुभयो ।

अहिले गोकर्णेश्वर नगरपालिकामा बैकुष्ठप्रसाद सापकोटा, शंखरापुरमा बासुदे्व खनाल, बुढानिलकण्ठमा भुवनेश्वर खनाल, तारकेश्वरमा डा. कृष्णबहादुर घिमिरे, चन्द्रागिरीमा जीवनप्रसाद आचार्य प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत हुनुहुन्छ । यसैगरी चाँगुनारायणमा हिरामणि सुवेदी, सूर्य बिनायकमा राजेन्द्रप्रसाद कँडेल, मध्यपुरमा विजयराज सुवेदी, टोखा नगरमा शेरबहादुर बि. सी. कीर्तिपुरमा लक्ष्मीप्रसाद बास्कोटा, कागेश्वरी मनोहरा नगरमा अजय बर्तौला हुनुहुन्छ । उहाँहरु बैठकमा सहभागी हुनुभएको थियो । 

बैठकमा उहाँहरुले राजस्वको दर एउटै हुनुपर्ने, फोहोरमैला व्यवस्थापनमा एउटै ढाँचाको कार्यक्रम चलाउनुपर्ने, पार्किङ्को मापदण्ड समान बनाउनु पर्ने लगायत विषयमा धारणा राख्नुभएको थियो । साझा कार्यक्रमका विषयमा महानगरका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत अधिकारीले राख्नुभएको प्रस्तावमाथि छलफल गर्दै उहाँहरुले सिमाना जोडिएका नगरहरुका समान मापदण्ड बनाउन सके सेवाग्राहीहरुमा सेवा सन्तुष्टि दिन सकिनेमा जोड दिनुभएको हो ।

सामुदायिक कुकुर र छाडा चौपाया व्यवस्थापन, डेङ्गी लगायत महामारी नियन्त्रण, वातावरणीय सुधार, ल्याण्डफिल साइटमा कमभन्दा कम फोहोर लैजाने प्रणालीको विकास, सहरी उज्यालो, नदी व्यवस्थापन, सडक सञ्जालको प्रयोग, सार्वजनिक यातायात प्रणालीका विषयमा छलफल भएको थियो ।

बैठकले चैत २४ गते फोरमको अर्को बैठक बस्ने निर्णय गरेको छ । त्यो बैठक कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिकाले आयोजना गर्नेछ । अन्य बैठकमा विषयमा छलफल गर्दै बैठकले आगामी बैठकमा विषयमा अघिल्लो बैठकले निर्णय गर्ने सहमति गरेको छ ।